Valpreventie
Helpen voorkomen dat ouderen vallen door medicijngebruik
In het door welzijnsorganisatie Wmo radar ontwikkelde digitale valpreventieprogramma voor ouderen ‘Minder vallen, door meer bewegen’ geeft openbaar apotheker Nada Alrubaiee voorlichting over hoe medicatie duizeligheid en sufheid kan veroorzaken. Gemiddeld elke vier minuten valt één oudere.
Door Edwin Bos
“Vallen is een van de belangrijkste oorzaken van letsel bij ouderen, en medicatie is een van de factoren die een val kan veroorzaken.” Teun en Elly zijn zichtbaar verrast als openbaar apotheker Nada Alrubaiee vertelt over vallen door medicijngebruik. Dit Rotterdams echtpaar van begin zeventig speelt de hoofdrol in de 16 filmpjes van het valpreventieprogramma ‘Minder vallen, door meer bewegen’. Het programma is ontwikkeld door Wmo radar, een welzijnsorganisatie in Rotterdam.
Ouderen van vijfenzestigplus lopen het meeste risico op een privévalongeval, dat is een val die niet plaatsvindt in het verkeer, op het werk of tijdens sporten. Uit cijfers van het kenniscentrum letselpreventie VeiligheidNL blijkt dat 109.000 ouderen van 65 jaar en ouder in 2019 op de spoedeisende hulp (SEH) zijn beland na een privévalongeluk; dat is gemiddeld elke vier minuten één oudere.
Alcohol en vallen
In de zesde les van de preventiecursus ‘Medicijnen, vallen en alcohol’ geeft Nada voorlichting over het gebruik van medicijnen en het risico op vallen. “Ik geef uitleg over hoe ons lichaam verandert door ouderdom, wat dit voor gevolgen heeft voor het medicijngebruik en welke ziektes het risico op vallen kunnen vergroten”, aldus Nada, werkzaam als interim-apotheker. Minder lichaamsvocht kan een oorzaak zijn, wat de concentratie verhoogt van medicijnen die oplossen in water waardoor ze sterker kunnen werken. “Ook vertel ik dat de nieren minder goed functioneren, waardoor medicijnen langer in het lichaam blijven en duizeligheid en sufheid kunnen optreden.”
Voetverzorging en schoenen
In de zestien filmpjes van elk een kwartier volgen de kijkers Teun en Elly, die vanuit hun huis meedoen aan de cursus. Elke les bestaat uit twee onderdelen: een zorgprofessional die voorlichting geeft over het thema en een beweegles. Het gaat om de volgende thema’s: introductieles, belang van bewegen, voetverzorging en schoenen, zicht en gehoor, (onder-)voeding, medicijnen, veiligheid in de woning en een terugkomles. Verder komen ook de ziektes aan bod die de kans vergroten op vallen, zoals diabetes, Parkinson, reuma en pijn aan spieren en gewrichten. Geneesmiddelen die een risico vormen zijn: slaapmedicatie, plastabletten, bloeddrukmedicatie, antidepressiva, kalmeringsmiddelen, hartmedicatie en sterke pijnstillers zoals morfine, tramadol of oxycodon.
Waarschuwingssticker
Apotheekteams kunnen volgens Nada een belangrijke rol spelen in een preventieprogramma van een gemeente. “Het is positief als zij een goede relatie onderhouden met de gemeente. Een apotheker is niet alleen zorgverlener in de eigen wijk, maar ook in een stad of dorp.” In de apotheek kunnen apotheekteams ook veel zelf doen aan valpreventie. “Natuurlijk is het voor apothekers onmogelijk met alle ouderen in gesprek te gaan, maar ze kunnen bijvoorbeeld de zeventigplussers selecteren uit de patiëntenpopulatie die benzo’s gebruiken.” Apothekers besteden volgens Nada veel aandacht aan polyfarmacie en medicatiebeoordeling, maar ook ouderen met één of twee geneesmiddelen lopen risico om te vallen.
Voorlichting in AIS
Het is efficiënt de voorlichting over valpreventie te implementeren in het apotheekinformatiesysteem (AIS), vindt Nada, zodat bij elke eerste uitgifte van medicijnen met een valrisico een signaal verschijnt. “Vervolgens kunnen apothekersassistenten een waarschuwingssticker op het geneesmiddeldoosje plakken, de folder ‘Kunnen mijn medicijnen een val veroorzaken?’ bespreken en meegeven, en dat ook aftekenen.”
Voor meer informatie en ondersteuning, zie www.knmp.nl/valpreventie